ฟัน (Teeth)

ฟัน (Teeth)

เป็นอวัยวะที่สำคัญ ทำหน้าที่บดเคี้ยวอาหาร ช่วยในการออกเสียงพูดให้ถูกต้องชัดเจน และช่วยให้ใบหน้ามีความสวยงามโดยธรรมชาติ มนุษย์มีฟัน ๒ ชุด ฟันชุดแรก คือ ฟันน้ำนม (Primary Teeth หรือ Deciduous Teeth) ขึ้นมาในวัยเด็ก มีลักษณะเป็นฟันซี่เล็กๆ สีค่อนข้างขาว มีทั้งหมด ๒o ซี่ ฟันชุดที่สอง เรียกว่า ฟันถาวร หรือฟันแท้ (Secondary Teeth หรือ Permanent Teeth) มีขนาดใหญ่กว่าฟันน้ำนม สีค่อนข้างเหลือง มีทั้งหมด ๓๒ ซี่

โครงสร้างของฟัน พิจารณาได้เป็น ๒ ลักษณะ คือ โครงสร้างภายนอก และโครงสร้างภายใน

โครงสร้างภายนอกแบ่งออก ๒ ส่วน คือ ตัวฟัน (Crown) และรากฟัน (Root) โดยมีแนวคอฟันเป็นเกณฑ์ในการแบ่งแยก

โครงสร้างภายในของฟัน ประกอบด้วย ๔ ส่วน คือ เคลือบฟัน เนื้อฟัน เคลือบรากฟัน และเนื้อเยื่อในโพรงประสาทฟัน

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:2409_Tooth.jpg

เคลือบฟัน (Enamel) เป็นส่วนที่แข็งที่สุดของฟัน คลุมอยู่รอบนอกสุดของตัวฟันโดยตลอด มีความหนามากที่สุด ในบริเวณปุ่ม หรือปลายขอบฟัน ค่อยๆบางลงในบริเวณใกล้คอฟัน ทำหน้าที่เหมือนเกราะหุ้มฟัน เพื่อช่วยปกป้องอันตรายให้แก่ ชั้นของเนื้อฟัน และเนื้อเยื่อโพรงประสาทฟัน เคลือบฟันโดยทั่วไปมีสีขาวใส เป็นมันวาว

เนื้อฟัน (Dentine) คือ ส่วนที่อยูถัดจากชั้นเคลือบฟันเข้าไป มีสีเหลือง มีความแข็งมากกว่ากระดูก แต่อ่อนกว่าเคลือบฟัน

เคลือบรากฟัน (Cementum) เป็นส่วนที่คลุมภายนอกของรากฟันโดยตลอด มีสีเหลืองอ่อน และทึบแสง

เนื้อเยื่อในโพรงประสาทฟัน (Dental Pulp) เป็นเนื้อเยื่ออ่อน (Soft tissue) ประกอบด้วยหลอดเลือด และเส้นประสาท ซึ่งผ่านเข้าโพรงประสาทฟัน ทางรูเปิดที่ปลายรากฟัน อวัยวะเหล่านี้อยู่ภายในช่องวาง ใจกลางฟัน ที่เรียกว่า โพรงประสาทฟัน (Pulp cavity) ทำหน้าที่นำอาหารหล่อเลี้ยงฟัน และรับความรู้สึกจากฟันไปสู่สมอง

โพรงประสาทฟันแบ่งออกเป็น ๒ ส่วน คือ
โพรงประสาทฟันในตัวฟัน (Pulp Chamber) มีรูปร่างไปตามตัวฟัน และปุ่มฟัน
และโพรงประสาทในคลองรากฟัน (Pulp canal)

ฟันของคนเรามี ๒ ชุด คือ
๑. ฟันน้ำนม (Temporary teeth ) เป็นฟันชุดแรก มี ๒o ซี่ จะเริ่มปรากฏให้เห็นเมื่ออายุประมาณ ๖ เดือน เริ่มหักเมื่ออายุประมาณ ๖ ขวบ สูตรฟันน้ำนมของคนเฉพาะ ๑/๔ ของปาก คือ I : C : PM : M คือ 2 : 1 : 0 : 2
๒. ฟันแท้ (Permanent teeth) เป็นฟันชุดที่ ๒ มีจำนวน ๓๒ ซี่ จะงอกครบเมื่ออายุประมาณ ๑๓ ปี สูตรฟันแท้ของคนเฉพาะ ๑/๔ ของปาก คือ I : C : PM : M คือ 2 : 1 : 2 : 3

ฟันน้ำนม มี ๒๐ ซี่ แบ่งอยูในขากรรไกรบน ๑๐ ซี่ และอยู่ในขากรรไกรล่าง ๑๐ ซี่ ในแต่ละขากรรไกรจะมีฟันหน้าหรือฟันตัด (incisor) ๔ ซี่ ฟันเขี้ยว (canine) ๒ ซี่ และฟันกราม (molar) ๔ ซี่ ฟันน้ำนมซี่แรกจะปรากฏให้เห็นในช่องปากเป็นฟันตัด เมื่ออายุได้ประมาณ ๖ เดือน การขึ้นของฟันน้ำนมจะดำเนินเรื่อยไป และขึ้นครบทุกซี่เมื่ออายุได้ประมาณ ๒ ขวบครึ่ง

ฟันแท้แบ่งออกเป็น ๔ ชนิดตามลักษณะรูปร่างและหน้าที่คือ
๑. ฟันตัด (Incisor) เป็นฟันที่อยูหน้าสุดของปากมีทั้งหมด ๘ ซี่ ข้างล่าง ๔ ซี่ ข้างบน ๔ ซี่
๒. ฟันฉีก (Canine) หรือที่เรียกว่าเขี้ยว ช่วยในการฉีกอาหารอยู่ถัดจากฟันตัดเข้าไปมีทั้งหมด ๔ ซี่
๓. ฟันกรามหน้า (Premolar) เป็นส่วนที่อยูถัดฟันเขี้ยวเข้ามาทางด้านในทั้งข้างล่างและข้างบน ช่วยในการบดอาหารให้ละเอียด มีทั้งหมด ๘ ซี่
๔. ฟันกรามหลัง (Molar) เป็นส่วนที่อยูในสุดมีทั้งหมด ๑๒ ซี่ แต่บางคนอาจมีแค่ ๘ ซี่เท่านั้น

อ้างอิงจาก:
- การย่อยอาหารและการลำเลียงของสิ่งมีชีวิต, อ.นภาพรรณ เอี่ยมสำอางค์